Τον κώδωνα του κινδύνου κρούουν οι επιστήμονες για τον κίνδυνο για τη δημόσια υγεία που συνιστά η θλιβερή πρωτιά της Ελλάδας στην κατάχρηση των αντιβιοτικών και τονίζουν: Όχι αντιβιοτικά στα κρυολογήματα ή στον πονόδοντο, όχι στο σπίτι, όχι πίεση στον γιατρό μας. Τα αντιβιοτικά δεν είναι, ούτε βιταμίνες, ούτε παυσίπονα!

Τα στοιχεία έρευνας που παρουσιάστηκαν σε συνέντευξη Τύπου που διοργανώθηκε από τον Ιατρικό Σύλλογο Αθηνών, το Ελληνικό Διαδημοτικό Δίκτυο Υγιών Πόλεων του Π.Ο.Υ και την Ελληνική Εταιρεία Χημειοθεραπείας, με αφορμή την Παγκόσμια Εβδομάδα για την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση για την αντοχή των μικροβίων στα αντιβιοτικά (18-24 Νοεμβρίου 2023), είναι για άλλη μια χρονιά απογοητευτικά.

Η πρωτοβουλία αυτή εντάσσεται στη πολυετή προσπάθεια του ΙΣΑ, σε συνεργασία με την επιστημονική κοινότητα, για την ενημέρωση των πολιτών για το σημαντικό αυτό θέμα.Σύμφωνα με τα συγκριτικά αποτελέσματα καταγραφής από το ECDC, η ελληνική κατανάλωση αντιβιοτικών είναι διπλάσια έως και εξαπλάσια σε σύγκριση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ήδη από το 2009 έως το 2020, με τις μικρότερες καταναλώσεις να διαπιστώνονται στις βόρειες χώρες της Ευρώπης.

Στο πλαίσιο της συνέντευξης Τύπου, δόθηκαν τα στοιχεία έρευνας που γίνεται για 10η συνεχόμενη χρονιά από την KΑΠΑ Research, για λογαριασμό του ΙΣΑ και της Ελληνικής Εταιρείας Χημειοθεραπείας, από την οποία προέκυψε ότι ένας στους τέσσερις Έλληνες φυλάσσει κάποιο αντιβιοτικό στο σπίτι για ώρα ανάγκης!

Το ενθαρρυντικό είναι ότι με τη θέσπιση της υποχρεωτικής συνταγογράφησης των αντιβιοτικών το 2020, έχει μειωθεί σημαντικά η αλόγιστη χρήση τους. Η μείωση όμως, σύμφωνα με τους επιστήμονες, είναι "εύθραυστη" εάν δεν αλλάξουμε νοοτροπία.

Απογοητευτικά τα ευρήματα  
 
Η έρευνα για την κατανάλωση αντιβιοτικών στην Ελλάδα, πραγματοποιείται από το 2013. Φέτος πραγματοποιήθηκε το χρονικό διάστημα 4-7 Νοεμβρίου σε δείγμα 1097 ατόμων, στις 13 Περιφέρειες της χώρας.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, 3 στους 4 Έλληνες πήραν κάποιο αντιβιοτικό τους τελευταίους 12 μήνες, ενώ δύο στους δέκα δεν έχουν λάβει ποτέ αντιβιοτικό. Το 16% πήραν αντιβιοτικό για οδοντιατρικούς λόγους, ένα 21% για διάφορους λόγους σοβαρών ασθενειών ή χειρουργικών επεμβάσεων, ένα 11% για αντιμετώπιση λοιμώξεων και ένα ποσοστό 19% αναφέρουν ως αιτία τον επίμονο βήχα και προβλήματα με αναπνευστικό ή βρογχίτιδες.

Ένα πρώτο θετικό συμπέρασμα που προκύπτει από τα στοιχεία είναι, πως την τελευταία δεκαετία έχει μειωθεί σημαντικά το ποσοστό εκείνων που παίρνουν αντιβιοτικά χωρίς συνταγή (από 16% το 2013 στο 6% το 2023. Από τη μείωση το σημαντικότερο μέρος της καταγράφεται την τελευταία διετία (από 12% το 2021 στο 6% το 2023). Παρόλα αυτά, ένα σημαντικό ποσοστό 32% συνεχίζουν να κρατούν αντιβιοτικά στο ψυγείο του σπιτιού τους για ώρα ανάγκης (το ποσοστό αυτό είναι ελαφρά μειωμένο σε σχέση με το 2013 που ήταν 36%).

Ένα δεύτερο θετικό συμπέρασμα αφορά τις παρενέργειες. Το ποσοστό των ατόμων που αναφέρουν παρενέργειες από τη χρήση αντιβιοτικού, πέφτει στο 19% το 2023, από 26% στο 2013. Η χρήση αντιβιοτικών μόνο με συνταγή γιατρού, φαίνεται πως έχει συμβάλει στο θέμα των παρενεργειών, αφού η χρήση δεν είναι πια αλόγιστη, αλλά γίνεται με τη παρακολούθηση ειδικών.

Τέλος, ένα μεγάλο ποσοστό Ελλήνων (55%) έχουν ακούσει ή διαβάσει πως στην Ελλάδα υπάρχει υπερκατανάλωση και άσκοπη χρήση αντιβιοτικών, το 35% δηλώνουν ότι έχουν ακούσει για την ανάγκη το αντιβιοτικό να χρησιμοποιείται μόνο με ιατρική συνταγή, και μόλις το 3% έχει ακούσει κάτι για την ανθεκτικότητα των μικροβίων στα αντιβιοτικά. Και στα θέματα, αυτά η προσπάθεια της ιατρικής κοινότητας φαίνεται να αποδίδει ώστε να έχουμε πιο ενημερωμένους πολίτες για το θέμα.

Τα αντιβιοτικά δεν είναι ακίνδυνα και δεν θα πρέπει να καταναλώνονται χωρίς ιατρική συνταγή

"Δυστυχώς η χώρα μας εξακολουθεί να βρίσκεται σε δυσμενή θέση, κατέχοντας το αρνητικό πρωτείο μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών στην άσκοπη κατανάλωση αντιβιοτικών, που μετουσιώνεται σε πρωτιά στην ανθεκτικότητα των μικροβίων. Η άσκοπη χρήση των αντιβιοτικών, αποτελεί θέμα δημόσιας υγείας μεγάλης σημασίας, το οποίο απασχολεί μεγάλο μέρος της παγκόσμιας κοινότητας. Πρέπει οι πολίτες να καταλάβουν ότι τα αντιβιοτικά δεν είναι ακίνδυνα, και για το λόγο αυτό, δεν θα πρέπει να καταναλώνονται χωρίς ιατρική συνταγή", ανέφερε ο πρόεδρος του ΙΣΑ, Γιώργος Πατούλης. Όπως πρόσθεσε, ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών σε συνεργασία με το Ελληνικό Διαδημοτικό Δίκτυο Υγιών Πόλεων του Π.Ο.Υ και την Ελληνική Εταιρεία Χημειοθεραπείας, συνεχίζει για 10η χρονιά την πανελλαδική εκστρατεία ενημέρωσης με θέμα "Μύθοι και αλήθειες για τα αντιβιοτικά και τα εμβόλια» με στόχο την ενημέρωση του κοινού για το σοβαρό αυτό θέμα και την προστασία της δημόσιας υγείας.  

Γιατί οι Έλληνες υπερκαταναλώνουν αντιβιοτικά

Η ομότιμη καθηγήτρια Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, λοιμωξιολόγος, πρόεδρος της ελληνικής ΕΚΠΑ, μέλος του Δ.Σ. της Ελληνικής Εταιρείας Χημειοθεραπείας, Κυριακή Κανελλακοπούλου, ανέφερε ότι οι Έλληνες σε υψηλό ποσοστό επιμένουν να παίρνουν αντιβιοτικά για απλές ιώσεις, στις οποίες εξ' ορισμού, δεν είναι δραστικά. Όπως εξήγησε η καθηγήτρια, οι περισσότερες από τις λοιμώξεις που μας συμβαίνουν τον χειμώνα, όπως ωτίτιδα, βρογχίτιδα, ιγμορίτιδα και το «κοινό κρυολόγημα», που εκδηλώνεται με συνάχι, βήχα, πονόλαιμο, πόνο στους μύες, στα κόκκαλα και πυρετό, είναι ιώσεις που θεραπεύονται από μόνες τους σε περίπου τρεις ημέρες. Τα αντιβιοτικά είναι απαραίτητα μόνο για τις σοβαρές βακτηριακές λοιμώξεις, τις οποίες θα διαγνώσει ο ιατρός.

Σημείωσε ότι παρά το γεγονός ότι τα αντιβιοτικά είναι αποκλειστικά συνταγογραφούμενα φάρμακα από το 2020, φαίνεται ότι οι ασθενείς «πιέζουν» τον γιατρό τους να τους χορηγήσει αντιβιοτικό.

Συνέπειες της υπερκατανάλωσης 
 
Σύμφωνα με την κα Κανελακοπούλου, συνέπειες της υπερκατανάλωσης είναι παρενέργειες όπως π.χ. εξανθήματα, βρογχικό άσθμα και το αλλεργικό shock που απειλεί την ίδια τη ζωή του ασθενούς, τοξικότητα στα νεφρά και στο ήπαρ, σοβαρά διαρροϊκά σύνδρομα, όπως η ψευδομεμβρανώδης κολίτιδα με θνητότητα που υπερβαίνει το 20% των προσβληθέντων. Επίσης, πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι παιδιά που πήραν αντιβιοτικά σε ηλικία μικρότερη των 6 μηνών, θα γίνουν παχύσαρκα. Η χειρότερη όμως ανεπιθύμητη ενέργεια αφορά στην ανάπτυξη αντοχής των μικροβίων στα αντιβιοτικά, ώστε τα τελευταία να μην είναι πλέον δραστικά στις μικροβιακές λοιμώξεις. Δυστυχώς η χώρα μας κατέχει και στην αντοχή τα πρωτεία μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, ώστε τουλάχιστον για τα μικρόβια που θα προκαλέσουν συχνότερα ιγμορίτιδα και πνευμονία, όπως ο πνευμονιόκοκκος, η αντοχή να κυμαίνεται μεταξύ 40-60% για τα ενδεικνυόμενα αντιβιοτικά, όπως οι μακρολίδες και οι κεφαλοσπορίνες, για τα κολοβακτηρίδια που προκαλούν συνήθως ουρολοιμώξεις η αντοχή στην αμπικιλλίνη υπερβαίνει το 50%, ενώ στις κινολόνες το 20%, ώστε η εμπειρική χορήγησή τους να είναι απαγορευτική».

Ελλάδα: αρνητική πρωτιά για 13η χρονιά

Η ομότιμη καθηγήτρια Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, λοιμωξιολόγος, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Χημειοθεραπείας Ελένη Γιαμαρέλλου, τόνισε ότι η Ελλάδα συνεχίζει και το 2023, τη θλιβερή πρωτιά της ανάμεσα στις χώρες της Ευρώπης, ως προς την κατάχρηση των αντιβιοτικών και τα υψηλότερα ποσοστά αντοχής των μικροβίων στα αντιβιοτικά, τόσο στην κοινότητα - με έως και εξαπλάσια ποσοστά κατανάλωσης αντιβιοτικών συγκριτικά με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες - όσο και στα νοσοκομεία, όπου φάρμακα τελευταίας γενεάς όπως οι καρβαπενέμες έχουν χάσει πλέον τη δρ 
αστικότητά τους μπροστά στη γιγάντωση των πολυανθεκτικών μικροβίων, σύμφωνα με τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC).  

Το 2019 έχασαν τη ζωή τους 1,27 εκ. άνθρωποι εξαιτίας της πολυαντοχής, ενώ για άλλα 4,9 εκ., ο θάνατός τους αποδόθηκε στα πολυανθεκτικά μικρόβια. Στην Ευρώπη, τουλάχιστον για το 2020, οι λοιμώξεις από πολυανθεκτικά ξεπέρασαν τις 800.000, προκαλώντας 35.000 θανάτους.

Η θέση της Ελλάδας 

Όπως εξήγησε η κ. Γιαμαρέλλου, με βάση τα δεδομένα του ECDC, είμαστε και εδώ, μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, πρώτοι με 20 θανάτους ανά 100.000 πληθυσμό και ακολουθούν η Ιταλία με 19, η Κύπρος και η Πορτογαλία με 10, η Πολωνία με 9, για να φτάσουμε μόνον τους 2 θανάτους σε Νορβηγία και Ολλανδία. Συγχρόνως, με βάση και πάλι τα δεδομένα καταγραφής του ECDC, είμαστε η πρώτη χώρα στην Ευρώπη σε κατανάλωση καρβαπενεμών το 2020, πολύτιμων αντιβιοτικών για τη θεραπεία των νοσοκομειακών λοιμώξεων, η υπερκατανάλωση των οποίων οδηγεί σε αντοχή και αχρήστευσή τους.

Η κ. Γιαμαρέλλου προτείνει ως λύση την παρουσία ειδικά εκπαιδευμένου λοιμωξιολόγου και φαρμακοποιού, πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης,, τουλάχιστον σε κάθε τριτοβάθμιο νοσοκομείο, οι οποίοι θα αναλάβουν την επιτήρηση της συνταγογραφίας των αντιβιοτικών σε συνεργασία με τους θεράποντες γιατρούς.

Η χώρα μας για 13η συνεχή χρονιά δίνει την άνιση μάχη της με την κατάχρηση των αντιβιοτικών, επικεντρώνοντας τις ανησυχίες Ελλήνων και Ευρωπαίων επιστημόνων στο τρίπτυχο: Εκπαίδευση, προσωπική εθύνη, πολιτική βούληση για ειδική αντιμετώπιση στην κοινότητα και τα νοσοκομεία, καθώς το κόστος της μικροβιακής αντοχής σε ανθρώπινες ζωές και επιβάρυνση των συστημάτων υγείας αυξάνεται συνεχώς.

Η μόνη λύση ωστόσο που απομένει για τον Έλληνα πολίτη, είναι η ορθολογική χρήση των υπαρχόντων αντιβιοτικών, αφού έχει αποδειχθεί ότι εάν δεν «ραπιστούν» οι χλωρίδες μας με αντιβιοτικά, τουλάχιστον για ένα 3μηνο - 6μηνο, τότε εξαφανίζονται οι ανθεκτικοί κλώνοι και επικρατούν οι ευαίσθητοι - στα αντιβιοτικά - μικροβιακοί πληθυσμοί, αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά την τεράστια ευθύνη όλων μας, είτε ως ιατροί, είτε ως κοινωνία, είτε ως ασθενείς.