Small is beautiful. Το μικρό είναι όμορφο είναι ο τίτλος του βιβλίου του Γερμανού οικονομολόγου Ερνστ Φρίντριχ Σουμάχερ, το οποίο κυκλοφόρησε το 1973. Στην περίπτωση της μικρής λιανικής αποδεικνύεται ότι έχει και πολύ τζίρο και μεγαλύτερα περιθώρια κέρδους σε σύγκριση με αυτά που υπάρχουν στα μεγάλα σούπερ μάρκετ και προφανώς περαιτέρω δυναμική ανάπτυξης. Ο τζίρος του κλάδου αυτού που μαζί με τα περίπτερα αριθμεί πάνω από 25.000 καταστήματα σε όλη την Ελλάδα υπολογίζεται σε 1 δισ. ευρώ, δυνητικά όμως μπορεί να πολλαπλασιασθεί όσο στα σημεία της μικρής λιανικής προστίθενται νέες υπηρεσίες και προϊόντα καθιστώντας τα στην ουσία… πολυκαταστήματα και εστιατόρια μαζί.
Η κίνηση της γερμανικής Delivery Hero, του ομίλου στον οποίο ανήκει η efood, να προχωρήσει στην εξαγορά τεσσάρων εταιρειών του ομίλου Μούχαλη, μεταξύ αυτών του δικτύου μίνι μάρκετ και περιπτέρων Kiosky’s και της διανομής ζαχαρωδών και κάβας σε καταστήματα ψιλικών, δείχνει αν μη τι άλλο το ενδιαφέρον που υπάρχει για τον εν λόγω κλάδο. Ο γερμανικός όμιλος, μάλιστα, φαίνεται να κάνει γενικότερα στροφή στο μοντέλο των δικών του σημείων μικρής λιανικής που θα λειτουργούν κυρίως ως dark stores, ως σημεία δηλαδή διεκπεραίωσης των παραγγελιών που γίνονται μέσω των ψηφιακών πλατφορμών που έχει σε κάθε χώρα (στην Ελλάδα μέσω της efood). Μέχρι τον Ιούνιο του 2021 διέθετε 687 Dmarts, όπως ονομάζει τα σημεία αυτά, σε 37 χώρες.
Εδώ και λίγα χρόνια τα μίνι μάρκετ ή convenience stores (καταστήματα ευκολίας), ειδικά όσα ανήκουν σε κάποιες αλυσίδες μικρής λιανικής και αναπτύσσονται κυρίως μέσω franchise, έχουν εκσυγχρονισθεί τόσο αισθητικά όσο και από άποψη παρεχόμενων υπηρεσιών, και αρκετά από αυτά κατά το πρότυπο του εξωτερικού λειτουργούν όλο το 24ωρο. Εκτός από την αύξηση των κωδικών συσκευασμένων προϊόντων, τροφίμων και μη τροφίμων, καπνικών προϊόντων και παιχνιδιών, οι αλυσίδες μίνι μάρκετ ενέταξαν στα καταστήματά τους και την ετοιμασία καφέ και άλλων ροφημάτων (take away), ενώ πωλούν αλμυρά και γλυκά σνακ «κλέβοντας» τζίρο και από τις αλυσίδες εστίασης. Το μοντέλο αυτό ακολουθούν όχι μόνο τα Kiosky’s αλλά και άλλες αλυσίδες, όπως τα Today Stores και τα Yes Stores με έδρα τη Θεσσαλονίκη. Τα μίνι μάρκετ διεκδικούν μερίδιο και από τα αρτοποιεία διαθέτοντας αρτοσκευάσματα, ενώ την ίδια ώρα και ορισμένα αρτοποιεία ή πρατήρια άρτου έχουν μετατραπεί σε μίνι μάρκετ. Για να αντιληφθεί κάποιος τη σημασία που έχει για τον κλάδο το «ανακάτεμα» των κατηγοριών, ο επιχειρηματικός αυτός μετασχηματισμός, αρκεί να πούμε ότι η Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία της εταιρείας συμβούλων Netrino, διαθέτει 8,40 φούρνους/10.000 κατοίκους, η υψηλότερη αναλογία στην Ε.Ε.
Αλλη διαφοροποίηση που λαμβάνει χώρα τα τελευταία χρόνια είναι η διάθεση προϊόντων μικρών παραγωγών, οι οποίοι δεν βρίσκουν εύκολα πρόσβαση στις μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ και επιχειρούν να γίνουν γνωστοί στο κοινό αρχικά μέσα από το ράφι του μίνι μάρκετ.
Εκτός από την παραγγελία και διανομή κατ’ οίκον ειδών μίνι μάρκετ, στην οποία πλέον έχουν εισέλθει δυναμικά από φέτος οι δύο μεγαλύτερες πλατφόρμες του κλάδου, η efood και η Wolt, στο εξωτερικό αναπτύσσεται σειρά νέων τάσεων σε ό,τι αφορά τα φυσικά καταστήματα μικρής λιανικής, κάποιες εκ των οποίων δεν θα αργήσουν να κάνουν την εμφάνισή τους και στην Ελλάδα.
Τέτοια τάση είναι τα μίνι μάρκετ drive through, τα οποία στην ουσία μπορεί να αντικαταστήσουν σε μεγάλο βαθμό τα περίπτερα, τα μίνι μάρκετ που θα διαθέτουν έτοιμα γεύματα –όχι απλώς σνακ– όπως αυτά που διαθέτουν οι μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ (το λεγόμενο food to go) και πολλά άλλα. Ας σημειωθεί άλλωστε ότι η εταιρεία που ίδρυσε τον περασμένο Δεκέμβριο στην Ελλάδα η Delivery Hero με την επωνυμία «Delivery Hero Dmart Greece Μονοπρόσωπη Ανώνυμη Εταιρεία» έχει μεταξύ άλλων ως σκοπό, όπως αναφέρεται στο καταστατικό της, τη διαχείριση κάθε είδους καταστήματος υγειονομικού ενδιαφέροντος ή κυλικείου.
Τα περίπτερα έκλεισαν τον κύκλο τους
Την ώρα που τα μίνι μάρκετ προσελκύουν επενδυτές, τα περίπτερα ακολουθούν φθίνουσα πορεία. Σύμφωνα με στοιχεία της εταιρείας ερευνών αγοράς IRI, το 2009 λειτουργούσαν στην Ελλάδα 8.669 περίπτερα, το 2015, δηλαδή ενώ είχε χτυπηθεί η Ελλάδα από τη βαθιά κρίση, ο αριθμός τους είχε υποχωρήσει σε 5.253, ενώ το 2018 είχαν μειωθεί περαιτέρω, φτάνοντας τις 4.638. Από την αρχή της εκδήλωσης της πανδημίας έχουν κλείσει πολλά περίπτερα, ειδικά όσα βρίσκονταν σε σημεία με πολλά καταστήματα εστίασης.
«Η Ελλάδα αρχίζει και προσεγγίζει το βορειοευρωπαϊκό μοντέλο σε ό,τι αφορά τη μικρή λιανική που θέλει ακόμη και για τους διερχόμενους οδηγούς πιο μεγάλα σημεία με χώρο στάθμευσης, όπως μπορεί να είναι κάποιο σύγχρονο μίνι μάρκετ ή κάποιο κατάστημα εντός πρατηρίου καυσίμων», επισημαίνει μιλώντας στην «Καθημερινή» ο κ. Στέφανος Κομνηνός, ιδρυτικός εταίρος της εταιρείας συμβούλων Netrino. Τι συνέβη με τα περίπτερα; Το γεγονός ότι εδώ και περίπου δέκα χρόνια αρμόδιο για την αδειοδότησή τους δεν είναι το υπουργείο Εθνικής Αμυνας αλλά κυρίως το υπουργείο Εσωτερικών και η τοπική αυτοδιοίκηση άλλαξε την κατάσταση, με τους δήμους να είναι συνήθως πιο αυστηροί σε ό,τι αφορά την κατάληψη κοινόχρηστων χώρων από τα περίπτερα, τα οποία ολοένα και πρόσθεταν ψυγεία για να καλύψουν τις ανάγκες. «Η πανδημία επέφερε ακόμη πιο ισχυρό πλήγμα στα περίπτερα και ειδικά σε εκείνα που βρίσκονται στο κέντρο της Αθήνας και άλλων μεγάλων πόλεων, καθώς το κλείσιμο των εμπορικών καταστημάτων και της εστίασης και η εκτεταμένη τηλεργασία και τηλεκπαίδευση μηδένισαν σχεδόν την πελατεία τους. Σε περιφερειακούς δήμους επιβίωσαν περισσότερο, καθώς και σε σημεία όπου υπάρχει διέλευση πολλών ατόμων, όπως οι σταθμοί του μετρό ή έξω από νοσοκομεία», προσθέτει ο κ. Κομνηνός.
Σημαντικό ρόλο στη φθίνουσα πορεία των περιπτέρων και στην αύξηση της δημοφιλίας των μίνι μάρκετ έπαιξε και το γεγονός ότι στη διάρκεια της δεκαετούς οικονομικής κρίσης έμειναν ελεύθερα, ξενοίκιαστα αρκετά μικρά επαγγελματικά ακίνητα, κατάλληλα για να στεγάσουν καταστήματα μικρής λιανικής. Τα στεγασμένα αυτά σημεία μπορεί να διαθέτουν και χώρο στάθμευσης, ενώ ήταν πιο εύκολο να τοποθετήσουν περισσότερους κωδικούς και να παρέχουν περισσότερες υπηρεσίες σε σύγκριση με τα περίπτερα.

Δήμητρα Μανιφάβα (Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ)