«Εχω φάει ξύλο από τον γαμπρό μου –με κλώτσησε δυνατά– επειδή δεν του προσέφερα καφέ. Προτίμησα να προσφέρω καφέ σε μια γειτόνισσα που ήταν μεγαλύτερη σε ηλικία». «Μερικές φορές η βία έρχεται όταν η γυναίκα την προκαλεί […] – όταν πάει με άλλον άνδρα, όταν χτυπάει το παιδί της, όταν δεν είναι συνεπής στις υποχρεώσεις της». «Μερικοί άνθρωποι μπορούν να ανεχθούν τη βία, άλλοι όχι, όταν είσαι νοικοκυρά με δύο ή τρία παιδιά, πώς γίνεται για ένα χαστούκι ή ένα πρόβλημα που δημιούργησε ο άνδρας σου να καταστρέψεις την οικογένειά σου; Η βία είναι παντού». Αυτές τις μαρτυρίες, ενδεικτικές της «κανονικοποίησης» της ενδοοικογενειακής βίας, έδωσαν μερικές από τις 40 συνολικά Ελληνίδες Ρομά, οι οποίες συμμετείχαν στην έρευνα που διεξήγαγε το ΚΜΟΠ (Κέντρο Κοινωνικής Δράσης και Καινοτομίας) για τις ανάγκες του ευρωπαϊκού προγράμματος Pattern (Prevent and Combat Domestic Violence Against Roma Women).
28 συνεντεύξεις
«Από το φθινόπωρο του 2020 έως τον Μάιο του 2021 συνομιλήσαμε ζωντανά ή εξ αποστάσεως με γυναίκες Ρομά, για να διερευνήσουμε το ζήτημα της έμφυλης βίας», εξηγεί στην «Κ» η Χρύσα Σωτηρίου, υπεύθυνη του έργου. Οπως διευκρινίζει η ίδια, «στόχος μας ήταν μια εις βάθος συζήτηση και μια ποιοτική ανάλυση». Για τις 28 συνεντεύξεις που έγιναν με κατ’ ιδίαν συνομιλίες, οι ερευνητές χρειάστηκε πρώτα να γίνουν αποδεκτοί από την εκάστοτε πατριαρχική κοινότητα Ρομά στους καταυλισμούς και να εξασφαλίσουν έναν χώρο όπου οι γυναίκες θα ένιωθαν άνετα να εκφραστούν επί τόσο προσωπικών ζητημάτων.
«Διαπιστώσαμε ότι η νοοτροπία και οι συνθήκες ζωής των γυναικών ποικίλλουν ανά κοινότητα», απαντάει στο εύλογο ερώτημα της «Κ». «Στο Αλιβέρι, για παράδειγμα, έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος, ενώ στον Δενδροπόταμο η ενδοοικογενειακή βία κυριαρχεί». Συνολικά, οι γυναίκες Ρομά είναι πιο ενήμερες απ’ ό,τι στο παρελθόν σχετικά με τα δικαιώματά τους. «Εχουν, όμως, αναστολές ως προς το να προχωρήσουν σε καταγγελία, γιατί όταν προσέρχονται στο αστυνομικό τμήμα αντιμετωπίζονται διαφορετικά από τις γυναίκες του γενικού πληθυσμού». Το ίδιο συμβαίνει και στις κοινωνικές υπηρεσίες και άλλες υποστηρικτικές δομές, όπως προκύπτει από τις μαρτυρίες τους. «Είχαμε πάει με την αδελφή μου στο τμήμα, επειδή είχε πέσει θύμα σοβαρής ενδοοικογενειακής βίας και το μόνο που έκανε ο αστυνομικός ήταν να καταγράψει το περιστατικό» αναφέρει μια 41χρονη γυναίκα. «Είπε ότι εμείς οι γυναίκες Ρομά ύστερα από μια ώρα θα τα ξαναβρούμε με τους άνδρες μας».
Κατά συνέπεια, δεν υπάρχουν επίσημα στατιστικά στοιχεία για την ενδοοικογενειακή βία στις κοινότητές τους, ενώ και οι ίδιες μένουν συχνά εγκλωβισμένες σε μια αβίωτη καθημερινότητα. Στις τηλεφωνικές γραμμές SOS το ποσοστό κλήσεων φτάνει μόλις το 1%, ενώ στα αντίστοιχα καταφύγια για γυναίκες, θύματα ενδοοικογενειακής βίας, το ποσοστό τους αντιστοιχεί σε 2%. Το ΚΜΟΠ παρουσίασε την εν λόγω έρευνα μαζί με ένα πρωτόκολλο για την αρτιότερη διαχείριση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας σε κοινότητες Ρομά –η οποία απευθύνεται σε κοινωνικούς λειτουργούς και πολιτισμικούς διαμεσολαβητές– την Παρασκευή, παγκόσμια ημέρα Ρομά μνήμης.

Iωάννα Φωτιάδη (Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ)