5 Μαΐου 2010, ώρα 14.00. Μια ομάδα κουκουλοφόρων αποκόπτεται από το μπλοκ των διαδηλωτών που κατευθύνεται προς την πλατεία Συντάγματος και κινείται προς την αντίθετη κατεύθυνση. Σε λίγα λεπτά το υποκατάστημα της Μarfin – Εgnatia Βank τυλίγεται στις φλόγες και τρεις εργαζόμενοι χάνουν τη ζωή τους.
5 Μαΐου 2020, ώρα 12.00. Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και η πρόεδρος του Κινήματος Αλλαγής Φώφη Γεννηματά παρευρίσκονται στην τελετή αποκαλυπτηρίων της πλακέτας σε ανάμνηση των γεγονότων του 2010.
Ο «ασύμμετρος πόλεμος» με την Τουρκία κοστίζει στην Ελλάδα 500.000 ευρώ την ημέρα
Στην πλακέτα, η οποία τοποθετήθηκε στην οδό Σταδίου, αναγράφεται: «Σε αυτό το κτίριο στις 5 Μαΐου 2010 δολοφονήθηκαν η Παρασκευή Ζούλια, η εγκυμονούσα Αγγελική Παπαθανασοπούλου, ο Επαμεινώνδας Τσάκαλης, θύματα του τυφλού μίσους που γεννά ο διχασμός. Τιμούμε τη μνήμη τους. Ποτέ ξανά». Μέσα σε αυτά τα δέκα χρόνια ο διχασμός ξεθώριασε αλλά δεν εξαφανίστηκε, ούτε για μια περίσταση όπως αυτή. Ο Αλέξης Τσίπρας κατέθεσε μόνος του στεφάνι και καταδίκασε «απερίφραστα τη βία» αλλά και «την υποκρισία του κ. Μητσοτάκη», ο οποίος «αποφάσισε δέκα χρόνια μετά να ανοίξει τον φάκελο» της υπόθεσης.
Από την αρχή όλα τα στοιχεία
Παρά την ενόχληση του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ, ο φάκελος της Marfin ανοίγει ξανά και άμεσα. Στο αρχηγείο της ΕΛ.ΑΣ. έχει συσταθεί ειδική ομάδα η οποία επανεξετάζει από την αρχή όλα τα στοιχεία, καλύπτει κενά και παραλείψεις της πρώτης φάσης της έρευνας, ταυτοποιεί πρόσωπα και στοιχειοθετεί αδικήματα. Ολα ερευνώνται υπό νέο πρίσμα, με καινούργια νομική προσέγγιση, για το αδίκημα της συμμετοχής σε εγκληματική τρομοκρατική οργάνωση. Από τα πρώτα ρεπορτάζ εκείνης της εποχής διατηρήθηκε η μνήμη ότι τρία άτομα έριξαν βόμβες μολότοφ στο εσωτερικό της τράπεζας. Ωστόσο, στα ντοκουμέντα που έχει στα χέρια της η ΕΛ.ΑΣ. διακρίνονται δέκα άτομα τα οποία κινούνται ως οργανωμένη ομάδα, με ένα εξ αυτών επικεφαλής που συντόνιζε τα υπόλοιπα μέλη, βάσει σχεδίου. Εκείνη την ημέρα είχε πραγματοποιηθεί ένα από τα μαζικότερα και βιαιότερα συλλαλητήρια διαμαρτυρίας κατά του πρώτου μνημονίου και η συγκεκριμένη ομάδα βρήκε ανοιχτό πεδίο δράσης. Οπως δείχνουν τα φωτογραφικά ντοκουμέντα, δεν έκαψε μόνο τη Marfin, αλλά επιχείρησε να πυρπολήσει και άλλα κτίρια.
Δικαστήρια και αθωώσεις
Για τον εμπρησμό της Marfin συνελήφθη ένας ύποπτος – παρότι αυτόπτες μάρτυρες κατέθεσαν ότι είδαν να δρα μια οργανωμένη ομάδα -, ο οποίος παραπέμφθηκε σε δίκη για ανθρωποκτονία εκ προθέσεως, κατοχή εκρηκτικής βόμβας και απρόκλητη φθορά ξένης περιουσίας. Η δίκη στο Μεικτό Ορκωτό Δικαστήριο Αθηνών αναβλήθηκε πολλές φορές εξαιτίας των απεργιακών κινητοποιήσεων των δικαστικών υπαλλήλων και των δικηγόρων και ολοκληρώθηκε το 2016 με αθώωση του κατηγορουμένου «ελλείψει ικανών ενδείξεων ενοχής». Σε δίκη παραπέμφθηκε και αθωώθηκε ένα ακόμα πρόσωπο για εμπρησμό του βιβλιοπωλείου Ιανός. Στην ακροαματική διαδικασία κανένας μάρτυρας δεν αναγνώρισε τα συγκεκριμένα πρόσωπα ως αυτουργούς των επιθέσεων.
Ταυτοποίηση προσώπων
Ωστόσο, νέα στοιχεία έχουν προκύψει από την επανεξέταση φωτογραφιών, μαρτυρικών καταθέσεων και ευρημάτων των εργαστηρίων. Ακόμα περισσότερα πρόσωπα, μεταξύ των οποίων μια γυναίκα, από την ομάδα των δέκα έχουν ταυτοποιηθεί. Υπό τη νέα προσέγγιση της υπόθεσης, όλοι θεωρούνται συνεργοί και μέλη εγκληματικής τρομοκρατικής οργάνωσης, η οποία έδρασε με σχέδιο, με προετοιμασία, με κατανομή ρόλων και ενιαίο συντονισμό. Τα στοιχεία θα είναι τέτοια που θα οδηγούν σε τεκμηρίωση των αδικημάτων και σε απόδοση κατηγοριών, σημειώνουν παράγοντες του αρχηγείου της ΕΛ.ΑΣ. και προσθέτουν ότι για ακατανόητους λόγους δεν κινήθηκε από το 2010 και έπειτα η διαδικασία για όλα τα μέλη της ομάδας, ούτε σε ανακριτικό ούτε σε δικαστικό επίπεδο. Τώρα συγκεντρώνονται στοιχεία για τον καθένα χωριστά και αναμένεται σύντομα να ανοίξει και τυπικά η δικογραφία. Ελλείψεις έχουν εντοπιστεί και στο αρχικό στάδιο της έρευνας, π.χ. δεν ερευνήθηκαν περαιτέρω ή δεν εκτιμήθηκαν σωστά κάποια στοιχεία, με αποτέλεσμα να απορριφθούν ως ανεπαρκή, και στο στάδιο της ανάκρισης – υπάρχει κατάθεση αναγνώρισης προσώπου το οποίο δεν εξετάστηκε ως ύποπτο.
Καμία αναφορά για δολοφονία
Η αρχική έρευνα διεξήχθη με πολλές δυσκολίες σε μια ταραγμένη περίοδο, στο απόγειο της κοινωνικής αντίδρασης για τα μνημόνια. Στις 5 Μαΐου του 2010 ο Αλέξης Τσίπρας μίλησε στη Βουλή. «Εμείς», είπε, «καταδικάζουμε απερίφραστα τη βία. Καταδικάζουμε τέτοια περιστατικά διότι θεωρούμε τη ζωή αξία αναπαλλοτρίωτη(…)».
Την ίδια ημέρα, σε ανακοίνωσή του ο ΣΥΡΙΖΑ εξέφραζε την «απερίφραστη καταδίκη» του απέναντι σε αυτούς που ευθύνονται για «τον άδικο χαμό των τριών εργαζομένων τραπεζοϋπαλλήλων». Παράλληλα απαιτούσε «την πλήρη διαλεύκανση των γεγονότων» από την κυβέρνηση, την οποία κατηγορούσε για «βαθιά αντικοινωνική πολιτική». Πουθενά αναφορά σε δολοφονία – να θυμίσουμε ότι ο τότε πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου από το βήμα της Βουλής δήλωνε ότι «άλλο διαμαρτυρία, άλλο δολοφονία» και ο τότε πρόεδρος της ΝΔ Αντώνης Σαμαράς καταδίκαζε τα «ακραία στοιχεία που όχι μόνο τρομοκρατούν τον λαό αλλά και τον δολοφονούν».
Η ΟΤΟΕ κήρυξε 24ωρη απεργία στις 6 Μαΐου, επιρρίπτοντας την ηθική ευθύνη για τον εμπρησμό της Marfin στην «ασκούμενη πολιτική, στην επιχειρησιακή στάση της Αστυνομίας αλλά και στις διοικήσεις των τραπεζών που εμποδίζουν τη συμμετοχή των εργαζομένων στις κινητοποιήσεις, ενώ με την ανευθυνότητά τους δεν λαμβάνουν εγκαίρως όλα τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας». Την επόμενη μέρα, 7 Μαΐου, δημοσιεύθηκε στην «Αυγή» άρθρο το οποίο ζητούσε από τις αρχές να «διερευνήσουν το περιστατικό σαν κλασικό θανατηφόρο εργατικό ατύχημα». Στη δίκη για τις ευθύνες της τράπεζας, η οποία ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο του 2013, κρίθηκαν ένοχοι ο διευθύνων σύμβουλος της Marfin, ο υπεύθυνος ασφαλείας του κτιρίου και η διευθύντρια του καταστήματος για φόνο εξ αμελείας τριών υπαλλήλων, σωματικές βλάβες άλλων 21 υπαλλήλων και για πολλαπλές παραλείψεις στα μέτρα πυρασφάλειας. Τώρα, σε συνθήκες πολιτικής και κοινωνικής ηρεμίας, υπάρχουν οι προϋποθέσεις για να κλείσει οριστικά η μαύρη σελίδα της Marfin και να δικαιωθούν οι νεκροί της.
Τα δημο­σιεύματα της «Αυγής» και οι… διαδηλωτές
Στις 6 Μαΐου η εφημερίδα «Αυγή», σε ρεπορτάζ με τίτλο «Το τραγικό περιστατικό στη Μαρφίν», καταγράφει τα γεγογότα ως εξής: «Κάποιοι διαδηλωτές με καλυμμένα πρόσωπα σπάνε τις βιτρίνες των καταστημάτων που δεν έχουν σιδεριές. Λίγη ώρα μετά από μια συμπλοκή με τις δυνάμεις καταστολής (…) ακούγεται ο κρότος από την τράπεζα που σπάει. Εχουν σπάσει τα τζάμια και έχουν ρίξει μολότοφ στη Marfin».Ολες οι λέξεις σε αυτή την περιγραφή έχουν τη σημασία τους επειδή ο ΣΥΡΙΖΑ αναγκάστηκε τότε να αμυνθεί απέναντι στην κατηγορία ότι από μπλοκ στο οποίο συμμετείχαν δικές του δυνάμεις και μέλη της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς ξεπήδησαν οι κουκουλοφόροι. Το ρεπορτάζ της «Αυγής» όχι μόνο δεν καταδικάζει τους δολοφόνους, αλλά αναφέρεται σε «διαδηλωτές» με «καλυμμένα τα πρόσωπα», ενώ υπήρχαν μαρτυρίες διασωθέντων της Marfin ότι οι κουκουλοφόροι που έσπασαν με βαριοπούλα την τζαμαρία τούς φώναζαν «έτσι, ρε, να καείτε ζωντανοί!». Επίσης, ρεπορτάζ μετέδιδαν ότι οι πρώτοι πυροσβέστες που επιχείρησαν να φτάσουν πεζοί απωθήθηκαν από τους διαδηλωτές και το όχημα χρειάστηκε περίπου 7 λεπτά για να διασχίσει μια απόσταση 50 μέτρων.

Δήμητρα Κρουστάλλη (tovima.gr)