Με τις πρώτες βροχές του φθινοπώρου, αρχίζει ο προγραμματισμός των αγροτών για τις σπορές της επόμενης χρονιάς. Φέτος όμως δεν υπάρχει προγραμματισμός, αλλά μεγάλος προβληματισμός: οι πολύ χαμηλές τιμές των αγροτικών προϊόντων καθώς και η αβεβαιότητα ύπαρξης ή όχι νερού το προσεχές καλοκαίρι, κάνουν την εξίσωση πολύ δύσκολη.

Από την άλλη, μια μερίδα αγροτών που είτε ενοικίασε μέρος από τα χωράφια τους σε τρίτους είτε επένδυσαν οι ίδιοι στον τομέα των φωτοβολταϊκών, φαίνονται πιο άνετοι. Έχουν εξασφαλίσει ένα σταθερό εισόδημα και μπορούν με μεγαλύτερη ευκολία να δουν πως θα συνεχίσουν.

Οι τιμές των σιτηρών, που έχουν δυστυχώς εξελιχθεί στη πλέον σημαντική αροτραία καλλιέργεια, βρίσκονται σε μη αξιοπρεπή για έναν επαγγελματία επίπεδα. Πέρυσι, οι τιμές των εφοδίων, καύσιμα, λιπάσματα, σπόροι, ήταν μεν μειωμένοι από τα απαράδεκτα υψηλά επίπεδα των προηγούμενων χρόνων, αλλά εξακολουθούσαν να είναι υψηλές. Στον αλωνισμό όμως του περασμένου Ιουνίου, το εμπορικό ενδιαφέρον για αγορά σιταριού και κριθαριού ήταν τόσο μικρό, που όσοι πούλησαν τότε εισέπραξαν τιμές ιδιαίτερα χαμηλές. Χαμηλότερες και από την εποχή που ξεκίνησε το ράλι των τιμών πριν 3 ή 4 χρόνια. Τότε το σιτάρι είχε 25 λεπτά το κιλό και φέτος πουλήθηκε μόλις 23 λεπτά!

Για όσους έκαναν την καλλιέργεια σωστά, δηλαδή έριξαν το σωστό λίπασμα και σπόρο, πότισαν κλπ κλπ η φετινή χρονιά ήταν ζημιογόνος, δεδομένων των πολύ μέτριων λόγω χειμωνιάτικης ανομβρίας, στρεμματικών αποδόσεων. Και για να τεντωθούν τα νεύρα των αγροτών, η ποιότητα της φετινής σοδειάς, ήταν η ανώτερη εδώ και πολλά χρόνια!

Παρόμοιες συνθήκες επικρατούν ακόμη και σήμερα στην εν λόγω αγορά.

Χρονιές με καθαρή ζημία από την καλλιέργεια σιτηρών ήταν μέχρι τώρα πρωτόγνωρες. Η καλλιέργεια σιταριού, μπορεί να μην απέδιδε πολλά, αλλά πάντα κάτι έδινε. Τις δύο τελευταίες χρονιές, ο συνδυασμός εξαιρετικά υψηλών τιμών εφοδίων και μη ικανοποιητικών αποδόσεων λόγω καιρικών φαινομένων, κυρίως ξηρασίας, είδαμε και ζημιές σε αυτή την αμυντική καλλιέργεια. Την κατάσταση επιβάρυνε η μεγάλη παραγωγή της γειτονικής Τουρκίας που πλημμύρισε με σιτάρι την Μεσόγειο, με αποτέλεσμα να πέσει το τελευταίο οχυρό για τους Έλληνες αγρότες αλλά και ιδιοκτήτες αγροτικής γης, αυτό της καλλιέργειας σιταριού.

Στο μέτωπο των ποτιστικών καλλιεργειών τα πράγματα είναι ακόμη ποιο δύσκολα. Εδώ, η έλλειψη νερού που σημειώθηκε σε όλη την Ελλάδα στα μέσα της αρδευτικής περιόδου, δημιούργησε δύο θέματα: το ένα την ελλειμματική άρδευση των υπαρχόντων καλλιεργειών με συνέπεια μειωμένες αποδόσεις και το δεύτερο την αμφιβολία εάν θα υπάρχει διαθέσιμο αρδευτικό νερό την επόμενη καλλιεργητική χρονιά. Όλοι ξέρουν ότι για να έχουμε επάρκεια νερού για πότισμα το 2025, θα πρέπει να συμβούν δύο πράγματα: πρώτο τον ερχόμενο χειμώνα να βρέξει πολύ ή ακόμη καλύτερα να χιονίσει πολύ και το δεύτερο να υπάρξει ομαλή συμβίωση αγροτών με άλλες χρήσεις.

Αυτό το σημείο εμφανίζεται σήμερα το πλέον κρίσιμο. Αναφορικά με το νερό για ύδρευση, είναι προφανές ότι έχει προτεραιότητα σε σχέση με το αρδευτικό. Αλλά δικαιολογημένα οι αγρότες σχολιάζουν ότι δεν είναι λογικό να ποτίζονται γκαζόν και πισίνες και να πλένονται αυτοκίνητα καθημερινά χωρίς ανακυκλωμένο νερό στις πόλεις και κυρίως στην Αθήνα και την ίδια ώρα να μένουν απότιστα χωράφια και αγρότες χωρίς εισόδημα! Οι κυβερνητικές εξαγγελίες περί νέων τεχνικών έργων για την ύδρευση της πρωτεύουσας χωρίς παράλληλη λήψη μέτρων εξοικονόμησης νερού, έχει προκαλέσει έντονα το κοινό αίσθημα στα χωριά που βρίσκονται από την Λαμία και νοτιότερα και επηρεάζονται άμεσα.

Αλλά και σε άλλες περιοχές όπως η Πιερία, η Χαλκιδική, η Καβάλα, όπου το αρδευτικό νερό ανταγωνίζεται έντονα το νερό για τον τουρισμό, τα πράγματα δεν είναι καλύτερα. Σε πολλές από αυτές τις περιοχές μάλιστα, οι αγρότες έχουν επενδύσει σε μόνιμες και πολύ δυναμικές καλλιέργειες, όπως τα ακτινίδια και τα σταφύλια και η ύπαρξη ή όχι αρδευτικού νερού είναι απολύτως καθοριστική για την επιτυχία της καλλιέργειας. Οι αροτραίες καλλιέργειες, σιτάρια, καλαμπόκια, βαμβάκια, τομάτα κλπ ρισκάρουν σε περίπτωση ανομβρίας τουλάχιστον μόνο τα ετήσια έξοδα, ενώ στις μόνιμες καλλιέργειες ρισκάρουν επιπλέον τις επενδύσεις και τη δουλειά πολλών χρόνων.

Και στις δύο περιπτώσεις χρειάζεται έγκαιρη και ειλικρινής συνεννόηση: άμεσα πρέπει να γίνει ένα είδος προγραμματισμού καλλιεργειών, ώστε να μη βρεθούμε την άνοιξη με πολλές αρδευτικές ανάγκες και λίγο νερό, το οποίο δεν θα ξέρουμε που να πρωτοδώσουμε, στην άρδευση, στην ύδρευση, ή στα ξενοδοχεία;

Σε συζήτηση που είχαμε με γεωπόνο μεγάλου καταστήματος στην περιοχή της Κωπαΐδας, μιας περιοχής που φέτος βρέθηκε στο μάτι του «αρδευτικού κυκλώνα», σχετικά με το πως πήγε η αρδευτική χρονιά, μας απάντησε ότι «Τελικά μας έσωσαν τα πολλά σιτάρια. Ούτε εμείς είχαμε υπολογίσει σωστά πόσα πολλά ήταν και κατά συνέπεια πόσο λιγότερες ήταν οι αρδευόμενες καλλιέργειες. Έτσι τα λιγοστά νερά που τελικά διατέθηκαν από πολλές πηγές αποσόβησαν την καταστροφή. Σαφώς και υπήρξαν ζημιές αλλά όχι σε μεγάλη έκταση που φοβόμασταν όλοι».

Συνεχίζοντας όμως αναρωτήθηκε τι θα γίνει του χρόνου. «Οι αγρότες έχουν κάθε δίκιο να μη σπείρουν του χρόνου σιτάρια αφού ...μπήκαν μέσα και να προτιμήσουν άλλες καλλιέργειες με πρώτη αυτή του καλαμποκιού, που φαίνεται ότι φέτος ναι μεν δεν έχει καλές αποδώσεις αλλά θα έχει σχετικά ικανοποιητικές τιμές. Σε μια τέτοια περίπτωση (που θα φύγουν εκτάσεις από το ξερικό σιτάρι στο ποτιστικό καλαμπόκι) που θα βρεθούν τα επιπλέον νερά;»

Για να συνεχίσει ότι «φέτος μας δόθηκαν νερά από το Μόρνο, φαντάζει δύσκολο αυτό να επαναληφθεί του χρόνου σε περίπτωση ελλειμματικών βροχοπτώσεων».

Εξισώσεις λοιπόν με πολλούς αγνώστους σε περιβάλλον αβεβαιότητας καλούνται να λύσουν οι ταλαιπωρημένοι από την αγορά και την κλιματική αλλαγή αγρότες μας. Και δικαιολογημένα βλέπουν τους συναδέλφους τους που έχουν επενδύσει σε φωτοβολταϊκά σε χωράφια να είναι μεν προβληματισμένοι αλλά πολύ ποιο ήρεμοι, ότι τουλάχιστον δεν θα πεινάσουν. «Κάναμε άραγε σφάλμα που δεν τα δώσαμε για ''γυαλιά'';». «Που θέλαμε να παραμείνουμε αγρότες να εξασφαλίζουμε το φαγητό των συμπολιτών μας;». Ερωτήματα που κάνουν σε εαυτούς και συναδέλφους χωρίς κανείς να απαντάει.

Προς το παρόν τα πράγματα φαίνεται να δικαιώνουν όσους διέβησαν τον Ρουβίκωνα και εγκατέλειψαν το αγροτικό επάγγελμα. Οι υπόλοιποι περιμένουν την αγορά να φροντίσει για την διατροφική επάρκεια των πολλών δισεκατομμυρίων στομάτων σύμφωνα με τους διεθνείς οργανισμούς, που θα υπάρξουν σε λίγα χρόνια και τις τιμές, προϊόντων και εισροών, να επανέλθουν σε πιο φυσιολογικά επίπεδα που θα τους επιτρέπει να ζήσουν με άνεση και αξιοπρέπεια και τους αγρότες να αποκτούν σημαντικό ρόλο στην αλυσίδα αξίας των τροφίμων.

Εάν τα πεις όμως αυτά τα τελευταία στα καφενεία, θα εισπράξεις την απάντηση «Ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι!». Και εσύ δεν θα μπορέσεις δυστυχώς να ανταπαντήσεις τίποτα...

Δημήτρης Αντωνόπουλος (insider.gr)