Η κατάργηση του κριτηρίου του ανεκτέλεστου υπολοίπου για τη συμμετοχή εταιρειών σε δημόσιους διαγωνισμούς μεγαλύτερων προϋπολογισμών προβλέπεται σε σχετικό άρθρο του νομοσχεδίου «Αναδιάρθρωση σιδηροδρομικού τομέα και ενίσχυση ρυθμιστικών φορέων μεταφορών» που έφερε στη Βουλή το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, στο πλαίσιο της δημιουργίας των νέων «Σιδηροδρόμων Ελλάδας».

Επί της ουσίας απελευθερώνεται το όριο, άρα, και οι μικρότερες τεχνικές εταιρείες κάτω της μεγάλης βαθμίδας (ΕΚΤΕΡ, Δομική Κρήτης, ΤΕΚΑΛ, ΙΝΤΕΡΚΑΤ και πλήθος άλλων) μπορούν να διεκδικήσουν έργα μεγάλου προϋπολογισμού, αρκεί βέβαια να πληρούνται οι προϋποθέσεις. Η νέα ρύθμιση αφορά τις εταιρίες 6ης και μικρότερης τάξεως και όχι τόσο τις 7ης, δηλαδή τους τέσσερις μεγάλους κατασκευαστικούς ομίλους, για τους οποίους το όριο του ανεκτέλεστου καθορίζεται μέσω αλγορίθμου και πρακτικά δεν είχαν πρόβλημα.

Όπως προκύπτει από σχετικά άρθρα (30 έως32), «καταργείται η προϋπόθεση μη ύπαρξης ανεκτέλεστου μέρους εργολαβιών δημοσίων έργων του δημόσιου τομέα, από τα προαπαιτούμενα για τη συμμετοχή εργοληπτικών επιχειρήσεων, εγγεγραμμένων στο οικείο μητρώο, σε διαγωνισμό εκτέλεσης δημόσιου έργου, κατά τα ειδικότερα οριζόμενα». Υπάρχει έτσι κι αλλιώς ήδη σχετική απόφαση του ΣτΕ από τα τέλη του 2023, που ουσιαστικά επέβαλλε την αλλαγή αυτή στις διακηρύξεις των έργων.

Με το υπουργείο να σπεύδει, έστω με καθυστέρηση, να φέρει σχετική απόφαση για να μην υπάρχουν προβλήματα με προσφυγές σε έργα, προώθηση διαγωνισμών, απορρόφηση π.χ. πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, κι ενώ γενικότερα τα μικρότερα εργοληπτικά σχήματα «φωνάζουν» για μια σειρά από θεσμικές αλλαγές (όπως και η επανάκριση πτυχίων, οι πληρωμές κ.α.).

Η τροπολογία «θεραπεύει», όπως αναφέρουν στελέχη εταιρειών, όλα τα σημεία που υπήρχαν σε προηγούμενους νόμους και εμπόδιζαν τις εταιρείες 6ης και κάτω τάξης να συμμετέχουν σε διαγωνισμούς λόγω περιορισμού του ανεκτέλεστου, ανοίγοντας την αγορά για τις υγιείς εταιρείες που αποκλείονταν εξ` ορισμού, εκτός αν υπάρξουν ειδικές ρυθμίσεις – προβλέψεις, και εφόσον βέβαια οι μικρότερες εταιρείες είναι σε θέση να διεκδικήσουν και να υλοποιήσουν μεγάλα έργα, σε μια περίοδο ελλείψεων στα εργοτάξια. Τα όρια του ανεκτέλεστου είχαν καταργηθεί με τον νόμο 4412/16.

Οι 6ης τάξης εργοληπτικές μπορούσαν να συμμετέχουν σε διαγωνισμούς μέχρι 44 εκατ. ευρώ και συνολικά το έτος μέχρι τα 132 εκατ. ευρώ. Αντίστοιχα οι 5ης σε διαγωνισμούς μέχρι 22 εκατ. ευρώ και συνολικά το έτος μέχρι τα 66 εκατ. ευρώ.

Οι καταγγελίες των «μικρών» και η συμμόρφωση με το ΣτΕ

Επίσης, η ύπαρξη ορίου εμπόδιζε τις κατασκευαστικές, ακόμη και τις υγιείς, να «χτίσουν» μεγαλύτερο χαρτοφυλάκιο υπόλοιπο συμβάσεων και να διεκδικήσουν την άνοδό τους σε υψηλότερη εργοληπτική βαθμίδα, καθώς το ανεκτέλεστο αποτελούσε μια βασική προϋπόθεση για την ένταξη σε κάποια τέτοια «τάξη». Οδηγώντας εταιρείες όπως π.χ. η ΕΚΤΕΡ (έκτης τάξης που επιθυμεί να ανέβει στην μεγάλη έβδομη βαθμίδα), να προσφύγουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο θεωρώντας ότι οι διατάξεις πλήττουν τον ανταγωνισμό.

Μάλιστα, κάποιοι στον κλάδο εκτιμούν ότι αν δεν υπήρχαν προσφυγές, ίσως η κυβέρνηση να μην υποχρεώνονταν να συμμορφωθεί. Να σημειωθεί ότι πολλοί φορείς – σύνδεσμοι του χώρου, όπως ΣΑΤΕ, ΠΕΣΕΔΕ κ.α., έχουν πολλές φορές αποστείλει σχετικές επιστολές διαμαρτυρίας στο αρμόδιο υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών ζητώντας την κατάργηση των θεσπισθέντων ορίων στο ανεκτέλεστο ως προϋπόθεση παραδεκτής συμμετοχής των ημεδαπών οικονομικών φορέων στους δημόσιους διαγωνισμούς, θεωρώντας ότι επηρεάζει τον υγιή και ελεύθερο ανταγωνισμό, υπέρ των ισχυρών ομίλων.

Με την απαλοιφή της προϋπόθεσης που αφορά στο όριο ανεκτέλεστου από τους υποψήφιους αναδόχους δημοσίων έργων, η Διοίκηση συμμορφώνεται με την υπ’ αρ. 1271/2024 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, την υπ’ αρ. 419/2023 απόφαση του Εκτελεστικού Συμβουλίου της Ενιαίας Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων, καθώς και τις συνεκδικαζόμενες υποθέσεις Δ.Ε.Ε. C-27, C-28 & C29/86, με τις οποίες έχει κριθεί ότι οι διατάξεις που αφορούν στο ανεκτέλεστο αντίκεινται εν γένει στις γενικές αρχές που διέπουν τις δημόσιες συμβάσεις, όπως η απαγόρευση των διακρίσεων και οι αρχές της ίσης μεταχείρισης, της ελεύθερης ανάπτυξης του ανταγωνισμού, της ελεύθερης κυκλοφορίας των υπηρεσιών, της αναλογικότητας και της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης.

Ζυμώσεις στους μικρούς, χαρτοφυλάκια – «μαμούθ» για μεγάλους

Γενικότερα, το θέμα του ανεκτέλεστου αλλά και η εν εξελίξει διαδικασία της επανάκρισης των εργοληπτικών πτυχίων απασχολεί τον κλάδο. Αποτελούσε πάγιο αίτημα της κατασκευαστικής αγοράς ειδικά σε αυτή την περίοδο που υπάρχει δουλειά καθώς με το όριο του ανεκτέλεστου οι τεχνικές εταιρίες αποκλείονταν από πολλούς διαγωνισμούς.

Πρόσφατα, ο επικεφαλής της ΕΚΤΕΡ, Αθανάσιος Σίψας, είχε αναφερθεί και στα θέματα αυτά, προτάσσοντας τον δρόμο της ανόδου στην μεγάλη βαθμίδα για την εταιρεία του, δεδομένου ότι υπάρχει πληθώρα διαγωνισμών και ήδη οι ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, AKTOR, ΑΒΑΞ, ΜΕΤΚΑ έχουν αναλάβει τα τελευταία χρόνια συνολικά έργα 18 δις ευρώ.

Είχε, δε, αναφέρει ότι το περίφημο Π.Δ. 71/2019 για την επανάκριση των πτυχίων και τις προϋποθέσεις ένταξης σε βαθμίδες, «η (δημόσια) Διοίκηση το κρατούσε σε αναστολή γιατί δεν ήθελε να διαταράξει το ολιγοπώλιο των πέντε εταιρειών 7ης τάξης που τελικά έγιναν τέσσερις. Αναγκάστηκε όμως να το ενεργοποιήσει την 1η Μαΐου 2024, ύστερα από ενέργειες των θεσμικών φορέων και σχετικής προσφυγής της ΕΚΤΕΡ Α.Ε. στην Ευρωπαϊκή Ένωση, χωρίς μέχρι σήμερα όμως να έχει προβεί στην έκδοση των ερμηνευτικών εγκυκλίων του διατάγματος καθώς και στη λειτουργία της βάσης δεδομένων για τα πιστοποιητικά εκτέλεσης έργων».

Πάντως, ακόμα και στελέχη μεγάλων ομίλων έχουν αναφερθεί στα θέματα αυτά. Όπως ανέφερε, μεταξύ άλλων, σε σχετικό συνέδριο προ διμήνου (στο Athens Investment Forum), ο Αναπληρωτής Διευθύνων Σύμβουλος και Γενικός Τεχνικός Διευθυντής της ΤΕΡΝΑ, κ. Αλ. Μιχαηλίδης, υπάρχει ανάγκη ευθυγράμμισης των όρων λειτουργίας της αγοράς με το ευρωπαϊκό πλαίσιο. «Το 2019 τέθηκε σε ισχύ το Προεδρικό Διάταγμα 71 το οποίο αντικατέστησε τον νόμο ο οποίος καθόριζε τα κριτήρια κατάταξης των εταιρειών για την συμμετοχή τους σε διαγωνισμούς.

Έως σήμερα – 5 χρόνια αργότερα – ο νόμος δεν έχει εφαρμοστεί με αποτέλεσμα η ισχύς των υφιστάμενων πτυχίων των κατασκευαστικών εταιρειών να παρατείνεται διαδοχικά χωρίς καμία αξιολόγηση. Αποτέλεσμα αυτού είναι νέες και δυναμικές επιχειρήσεις να μην μπορούν να αναβαθμιστούν και εταιρείες φαντάσματα να εξακολουθούν να βρίσκονται στις σχετικές λίστες εμπειρίας. Επίσης η σύνδεση του ανεκτέλεστου ποσού των υπό κατασκευή έργων με την συμμετοχή μιας επιχείρησης σε διαγωνισμούς δημιουργεί συνθήκες αποκλεισμού σε εταιρείες που βρίσκονται σε ανοδική τροχιά», σημείωσε.

Τι έλεγε η ΠΕΣΕΔΕ

Σε επιστολή της προς το υπ. Υποδομών, νωρίτερα μέσα στη χρονιά, η ΠΕΣΕΔΕ (εργολήπτες δημόσιων έργων), σημείωνε ότι η λειτουργία του ανεκτέλεστου υπολοίπου των δημοσίων συμβάσεων οδηγεί σε σειρά στρεβλώσεων και δη:

α) Αποτελεί οριζόντιο αποκλεισμό και άρα μία επιχείρηση που το έχει υπερβεί δεν έχει δυνατότητα συμμετοχής σε διαγωνισμό ή εκτέλεσης έργου.

β) Δεν συνδέεται με οικονομικούς δείκτες της κάθε επιχείρησης αλλά με τα όρια που ισχύουν για κάθε τάξη πτυχίου ΜΗ.Ε.ΕΠ. Έτσι, μία επιχείρηση που έχει υπερβεί τα όρια, αλλά είναι εύρωστη, αποκλείεται άνευ άλλου τινός.

γ) Ακριβώς επειδή δεν συνδέεται με οικονομικούς δείκτες δεν παρέχεται η δυνατότητα στήριξης στις ικανότητες τρίτων ή ακόμη και ανταπόδειξης ότι ένας οικονομικός φορέας είναι σε θέση να εκτελέσει τη σύμβαση, αν και έχει υπερβεί τα όρια του ανεκτέλεστου υπολοίπου δημοσίων συμβάσεων που ισχύουν για την τάξη ΜΗ.Ε.ΕΠ. στην οποία ανήκει. Έτσι, με τον τρόπο αυτό επανέρχονται εμμέσως και εκ πλαγίου, οι κλειστές τάξεις πτυχίου, για τις οποίες είχε στείλει προειδοποιητική επιστολή η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

δ) Επιπλέον, οι μεγάλες επιχειρήσεις, που κατά τεκμήριο εκτελούν έργα στο εξωτερικό και αυτοχρηματοδοτούμενα έργα, ευνοούνται αφού τα έργα αυτά δεν προσμετρώνται στο ανεκτέλεστο, παρά το γεγονός ότι -ιδίως τα αυτοχρηματοδοτούμενα- έχουν αυξημένες οικονομικές απαιτήσεις.

ε) Δεν προσμετρώνται ούτε τα ιδιωτικά έργα με αποτέλεσμα μία επιχείρηση που δραστηριοποιείται αποκλειστικά στα δημόσια έργα να έρχεται σε δυσμενή θέση.

ζ) Εφαρμόζεται και στους υπεργολάβους, ακόμη και αν ο υποψήφιος δεν έχει υπερβεί τα όρια, καθιστώντας σαφές ότι συνιστά λόγο αποκλεισμού, αποτελώντας αντικίνητρο για τις υπεργολαβίες.

insider.gr