Μετά την έκθεση των Ολλανδών ειδικών, αλλά και λόγω των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, άνοιξε η συζήτηση για το εάν και με με ποιες προϋποθέσεις, θα μπορούσε να καλλιεργηθεί το βαμβάκι τα επίμενα χρόνια στο Θεσσαλικό κάμπο. Η περσινή χρόνια ήταν μια δύσκολη χρόνια για την καλλιέργεια. Την Άνοιξη και τους πρώτους μήνες του Καλοκαιριού, οι αγρότες χρειάστηκαν να κάνουν δυο και τρεις φορές επανασπορά, καθώς τα καιρικά φαινόμενα εκείνη την εποχή, «έπνιγαν» τα φυτά που ήταν στα πρώτα στάδια ανάπτυξής τους. Μετά τον Σεπτέμβριο, ακολούθησε ο Daniel και ο Elias που έδωσαν την χαριστική βολή στην καλλιέργεια σε ένα μεγάλο τμήμα του Θεσσαλικού κάμπου. Με δεδομένη λοιπόν την κλιματική αλλαγή, πόσο εύκολο και εφικτό είναι τα επόμενα χρόνια να καλλιεργηθεί το βαμβάκι στον κάμπο;

Στο protothema.gr μιλούν τρεις Θεσσαλοί ειδικοί που δίνουν την δίκη τους εκδοχή για την καλλιέργεια και την βιωσιμότητάς της σε ένα νέο περιβάλλον με δυσμενέστερες καιρικές συνθήκες.

Ποιες είναι οι περιοχές που συμφέρει η καλλιέργεια βαμβακιού

Ο Θεοφάνης Γέμτος είναι ομότιμος Καθηγητής του Τμήματος Γεωπονίας Φυτικής Παραγωγής & Αγροτικού Περιβάλλοντος του Πανεπιστήμιου Θεσσαλίας. Υποστηρίζει πως η καλλιέργεια μπορεί να συνεχιστεί αλλά σε περιοχές που το νερό υπάρχει και είναι φθηνό για άρδευση. Εξάλλου φαίνεται πως κάποιες περιοχές θα δυσκολευτούν να συνεχίσουν την καλλιέργεια, καθώς θα είναι οικονομικά ασύμφορη.

«Οι Ολλανδοί θέσαν ορισμένα θέματα. Το βαμβάκι πραγματικά είναι μια καλλιέργεια η οποία έχει σχετικά υψηλή κατανάλωση σε νερό. Υπάρχουν άλλες καλλιέργειες με μικρότερη κατανάλωση νερού, που θα μπορούσαν να δίνουν μεγαλύτερο εισόδημα από το βαμβάκι. Αυτό συζητάμε οι Ολλανδοί, δεν λένε ότι θα κλείσουν τον διακόπτη για την καλλιέργεια», αναφέρει ο καθηγητής.

Μάλιστα εξηγεί πως πολλές γεωργικές εκμεταλλεύσεις στην περιοχή έχουν όλο τον εξοπλισμό και αυτό σημαίνει πως δεν θα μπορούσαν από την μια μέρα στην άλλη ν’ αλλάξουν καλλιέργεια έχοντας κάνει μεγάλες επενδύσεις. «Το μεγάλο πρόβλημα με το βαμβάκι είναι το κόστος άρδευσης. Αν βάλουμε το κόστος άρδευσης της Ανατολικής Θεσσαλίας με της γεωτρήσεις κατεβαίνουμε ότι από πλευράς κόστους το βαμβάκι δεν βγαίνει. Το κέρδος είναι μόνο η συνδεδεμένη επιδότηση και αυτό κρατάει την καλλιέργεια ως παραγωγή σε αυτές τις περιοχές. Επίσης πρέπει να καταλάβουμε πως δεν έχουμε προστιθέμενη αξία. Παλαιότερα στην περιοχή μας είχαμε κλοστοϋφαντουργία αλλά και βιοτεχνίες που δεν έχουμε σήμερα», σημειώνει.

Ποιες είναι όμως οι περιοχές που πραγματικά θα μπορούσαν να καλλιεργήσουν βαμβάκι με μικρότερα κόστη; «Τέτοιες περιοχές είναι κοντά στον ΤΟΕΒ (Τοπικός Οργανισμός Εγγείων Βελτιώσεων) Ταυρωπού, η περιοχή γύρω από τον ταμιευτήρα του Σμοκόβου. Επίσης θα ήταν συμφερότερη η καλλιεργεί στην περιοχή του ΤΟΕΒ Πηνειού στο αριστερό τμήμα του δρόμου Λάρισας -Βόλου. Εκεί είναι πραγματικά χαμηλά τα κόστη. Επίσης να τονίσω ότι το βαμβάκι δεν είναι τόσο υδροβόρο, όσο για παράδειγμα είναι το καλαμπόκι και η μηδική (πολυετές φυτό, εξαιρετικής σημασίας για την κτηνοτροφία)», αναλύει ο κ. Γέμτος.

Ο καθηγητής υποστηρίζει πως το βαμβάκι δεν υποφέρει από καύσωνες. Τονίζει πάω θα μπορούσε να μείνει ως καλλιέργεια «αν καταφέρναμε ένα τμήμα της να την μετατρέψουμε σε οπωροκυπευτικά. Θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να συγκρίνουμε αλυσίδες παραγωγής και διάθεσης για να έχουμε βιώσιμα προϊόντα», επισημαίνει.

Αλλαγή του μοντέλου άρδευσης

Ένα από τα βασικά ερωτήματα για την επόμενη ημέρα είναι πως θα καλλιεργήσουμε οικονομικότερα και βέβαια οικολογικότερα το βαμβάκι, που χρειάζεται από την φύση του αρκετό νερό. Σε αυτό το ερώτημα απαντά ο Κώστας Γκούμας, γεωπόνος, πρώην πρόεδρος του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Κεντρικής Ελλάδας και πρώην διευθυντης της υπηρεσίας εγγείων βελτιώσεων. 

«Δεν είναι πολύ εύκολο να ποτίσουμε, άρα να κρατήσουμε, το βαμβάκι στην Θεσσαλία, αν δεν αλλάξουμε κάποια πράγματα. Η Θεσσαλία έχει αρνητικό υδατικό ισοζύγιο. Από την άλλη πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας και το ενδιαφέρον στην αλλαγή του μοντέλου άρδευσης. Πρέπει από τις γεωτρήσεις που χτυπάμε όλο και πιο κάτω, να πάμε σε άρδευση από επιφανειακά ύδατα. Δηλαδή να πάρουμε νερό από δεξαμενές και φράγματα. Επίσης πρέπει να ολοκληρώσουμε τα έργα του Αχελώου, τα οποία είναι ημιτελή. Αυτό το νερό από τον Αχελώο, δεν είναι απαραίτητο να το φέρουμε για άρδευση, αλλά για να ανατάξουμε το περιβάλλον. Οι υπόγειοι υδροφορείς μας έχουν ένα έλλειμμα 3,5 δισεκατομμυρίων κυβικών. Ο Πηνειός αν τα επόμενα χρόνια δεν ενισχυθεί από τον Ταυρωπό και τον Αχελώο δυστυχώς θα πεθάνει. Με τον Πηνειό να μην υπάρχει δεν θα υπάρχει και λίμνη Κάρλα», αναλύει.

Τέλος υποστηρίζει πως η «έξυπνη» γεωργία σήμερα έχει μεθόδους που μπορούν να μας δείξουν πόσο νερό θέλει το χωράφι και έτσι με συστήματα ακρίβειας να μειώσουμε την κατανάλωση.

Χάθηκαν ήδη 540.000 στέμματα καλλιέργειας βαμβακιού

Ο Ζήσης Αργυρόπουλος χημικός και περιβαλλοντολόγος είναι ένας από τους ανθρώπους της επιτροπής που έχει συστήσει ο Περιφερειάρχης Θεσσαλίας για να προτείνουν μέτρα για την θωράκιση της περιοχής μετά τον Daniel. Μιλώντας στο Πρώτο Θέμα αναφέρεται στην μείωση της καλλιέργειας που έχει συντελεστεί αλλά και το πως πρέπει να συνεχίσει να καλλιεργείται το βαμβάκι στον κάμπο. «Καταρχήν υπάρχει υποδομή για την καλλιέργεια η οποία μέτρα δεκαετίες στον Θεσσαλικό κάμπο. Η μετάβαση δεν είναι εύκολη. Αν δεν βρεθεί κάτι άλλο ως υποκατάστατο το οποίο να είναι αξιόπιστο. Έχουν φύγει περίπου 540.000 στρέμματα από την καλλιέργεια του βαμβακιού. Ο βασικός λόγος είναι ένδεια σε νερό. Δεν κάναμε τίποτα έως σήμερα για την διαχείριση νερού. Τα νερά που δέχθηκε η Θεσσαλία από τον Ιανό, τον Daniel και το Elias, μας δείχνουν ότι έχουμε να διαχειριστούμε μια δύσκολη υβριδική κατάσταση. Θα δούμε μακρόχρονες ξηρασίες αλλά και διαλείμματα με απίστευτες καιρικές ακρότητες. Το βαμβάκι θα χωρέσει σε αυτή την εξίσωση , εφόσον εμείς πάρουμε τα μέτρα να θωρακίσουμε την Θεσσαλία. Έχουμε υποχρέωση να θωρακίσουμε και τις καλλιέργειες με βασικό μας μέλημα την εξοικονόμηση νερου», επισημαίνει.

Ο κ. Αργυρόπουλος υποστηρίζει πως με τα νέα συστήματα άρδευσης μπορούμε να μειώσουμε την κατανάλωση νερού κατά 40%. Αν σε αυτό προστεθεί η υπογειοποίηση και ο τρόπος ποτίσματος θα μπορούσε στον Θεσσαλικό κάμπο να συνεχιστεί η καλλιέργεια βαμβακιού . «Όμως πρέπει να προγραμματίσουμε δυο πράγματα. Αφενός να φύγει ένα μέρος της καλλιέργειας από την ζώνη η οποία είναι ευάλωτη. Αναφέρομαι ιδίως στην Ανατολική Θεσσαλία. Η στάθμη των υδάτων στην λίμνη Κάρλα, στην περιοχή από Νίκαια έως Φάρσαλα, είναι χαμηλά. Αυτή η περιοχή έχει τάση προς ερημοποίηση». Καταλήγοντας υποστηρίζει πως θα πρέπει να επαναφέρουμε κάποια δεδομένα στην φύση πριν να είναι αργά.