Την Πρωταπριλιά του 1957 το βρετανικό BBC είχε μεταδώσει ένα τρίλεπτο τηλεοπτικό ρεπορτάζ που έδειχνε μια οικογένεια στο Τιτσίνο της Ελβετίας, να μαζεύει… ζυμαρικά από ένα υποτιθέμενο «μακαρονό-δεντρο»!

Το σοβαρό BBC κατάφερε μάλιστα να ξεγελάσει μεγάλο αριθμό θεατών που έσπευσαν να μάθουν πώς θα μπορούσαν οι ίδιοι να φυτέψουν ένα δέντρο -σπαγγέτι στον κήπο τους!

Την 1η Απριλίου 1962, η Σουηδία απέκτησε έγχρωμη «τηλεόραση Nylon». Το τηλεοπτικό δίκτυο Broadcaster SVT που μετέδιδε ασπρόμαυρη εικόνα ανακοίνωσε ένα απλό κόλπο στις ειδήσεις για να το παρακολουθούν οι τηλεθεατές αμέσως, έγχρωμα. «Δεν έχετε παρά να τραβήξετε μια νάιλον κάλτσα πάνω από τη συσκευή και η εικόνα θα έχει έντονα χρώματα», μετέδωσε ο παρουσιαστής στέλνοντας πολλούς Σουηδούς να αγοράσουν …νάιλον κάλτσες.

Το 1986, οι Γάλλοι είχαν τον εθνικό τους ενθουσιασμό τον Απρίλιο: Η εφημερίδα «Le Parisien» ανέφερε ότι ο Πύργος του Άιφελ θα αποσυναρμολογηθεί και θα ανεγερθεί ξανά στην Euro Disneyland. Αντίθετα, ένα νέο στάδιο για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1992 πρόκειται να κατασκευαστεί στη μέση του Παρισιού. Ο πύργος του Άιφελ έμεινε όρθιος φυσικά και οι Ολυμπιακοί αγώνες έγιναν στη Βαρκελώνη.

Τα πρωταπριλιάτικα αστεία έπιαναν βέβαια πριν μισό αιώνα και βάλε, σήμερα όμως δεν θα ήταν φυσικά, πιστευτά. Αν και πολλά πρωταπριλιάτικα αστεία, δεν φαίνονται πολύ λιγότερο παράλογα!

Για παράδειγμα, την Πρωταπριλιά του 2021, ο όμιλος αυτοκινήτων VW ανακοίνωσε ότι από εδώ και στο εξής θα ονομαζόταν Voltswagen λόγω των προσπαθειών του για μετάβαση στην ηλεκτροκίνηση.

Δύσκολη δουλειά

Στην πραγματικότητα, όμως, το να γελάσει ή να ξεγελαστεί πολύς κόσμος δεν είναι εύκολη δουλειά. Το πρωταπριλιάτικο αστείο ήταν δημοφιλές μέχρι τον 21ο αιώνα, συμπεριλαμβανομένων των μέσων ενημέρωσης. Το ερώτημα είναι όμως τώρα, πολύ περισσότερο ποιος, στην εποχή της παραπληροφόρησης και των παραμυθιών συνωμοσίας, εξακολουθεί να γελάει όταν του σερβίρουν μια «αστεία» φάρσα. «Στην εποχή των ψηφιακών συναντήσεων και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, το πρωταπριλιάτικο αστείο είτε θα αλλάξει, είτε θα εξαφανιστεί. Αλλά όπως όλα τα άλλα στον πολιτισμό, δεν μπορεί να παραμείνει ως έχει», λέει ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών, Γκίντερ Χίρσφελντερ από το Πανεπιστήμιο του Regensburg.

Η σύγχρονη κοινωνία έχει πρακτικά αναθέσει το χιούμορ, την παραγωγή αστείων και ανέκδοτων σε μια επαγγελματική ελίτ. Οι κωμικοί είναι πλέον υπεύθυνοι για τα αστεία. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε μετατραπεί από μια κοινωνία που η ίδια είναι αστεία σε μια κοινωνία που αγοράζει αστεία».

Αυτός είναι ένας από τους λόγους που το πρωταπριλιάτικο αστείο βρίσκεται σε κρίση. «Έχω την εντύπωση ότι βρισκόμαστε σε ένα από τα συνηθισμένα σημεία καμπής στον πολιτισμό, όπου χάνουμε μια ολόκληρη σειρά πολιτιστικών προτύπων και αποκτούμε νέα», λέει ο καθηγητής Χιλσφεντερ .

Δεν υπάρχει λόγος για γέλια

Μετά από δύο χρόνια πανδημίας, κατά την οποία οι διάφοροι υπέρμαχοι των θεωριών συνωμοσίας περιφέρονταν κατά χιλιάδες στους δρόμους της Ευρώπης, απαιτώντας την…εκτέλεση πολιτικών, δημοσιογράφων και γιατρών, δεν έχει μείνει ούτε μια μέρα για να γιορτάσουμε τα fake news. Καποιοι ισχυρίζονταν ότι ο ιδρυτής της Microsoft, Μπιλ Γκέιτς, χρησιμοποίησε τον εμβολιασμό κατά του κορωνοϊού για να μας εμφυτεύσει ένα μικροτσίπ. Ότι η όλη πανδημία ήταν απλώς μια τακτική για την εφαρμογή της «Νέας Παγκόσμιας Τάξης».

Στην πραγματικότητα, θα έπρεπε να σκεφτεί κανείς ότι το Διαδίκτυο και ο σχετικός εκδημοκρατισμός της ροής πληροφοριών θα ενίσχυαν επίσης τον υγιή σκεπτικισμό των ανθρώπων.

Κι όμως! Οι υποστηρικτές της ακροδεξιάς συνωμοσίας στις ΗΠΑ πιστεύουν ότι οι γυναίκες ηγέτες όπως η Χίλαρι Κλίντον είναι μέρος μιας σατανικής παγκόσμιας ελίτ που κλέβει…παιδιά. Το 2016 μάλιστα ένας οπαδός της θεωρίας αυτής εισέβαλε οπλισμένος σε μια πιτσαρία της Ουάσιγκτον για να απελευθερώσει παιδιά που πίστευε ότι ήταν κλειδωμένα στο υπόγειο.

Η εισβολή των υποστηρικτών του Ντόναλντ Τραμπ στο Καπιτώλιο στις 6 Ιανουαρίου 2021 είναι ζωντανή απόδειξη του τι μπορούν πραγματικά να κάνουν μήνες συστηματικής παραπληροφόρησης και θεωριών αφηγήσεων συνωμοσίας.

Προσοχή στις πηγές ενημέρωσης

Όλα αυτά είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου – και απλά είναι η επιφάνεια όλης της παραπληροφόρησης που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ιστότοποι ψεύτικων ειδήσεων, στρατιές τρολ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και προπαγάνδα εργάζονται καθημερινά για να ενισχύσουν την μία ή την άλλη πλευρά των εμπολέμων.

Τα πρωταπριλιάτικα αστεία δεν έχουν φυσικά θέση σε αυτό το χάος. Αντίθετα, αποτελούν μια κουραστική υπενθύμιση ενός από τα μεγαλύτερα προβλήματα της ψηφιοποιημένης κοινωνίας μας: Όποιος βομβαρδίζεται καθημερινά με παραπληροφόρηση, δεν χρειάζεται την 1η Απριλίου για να ψυχαγωγείται με ψεύτικες ειδήσεις.

Μια συμβουλή πρέπει να θυμόμαστε από αυτήν την πολύ ιδιαίτερη μέρα της Πρωταπριλιά για τον υπόλοιπο χρόνο: Λίγη περισσότερη προσοχή στις πηγές της ενημέρωσής μας θα έκανε καλό στην καθημερινή μας ζωή…

Μιχάλης Ψύλος - naftemporiki.gr