Σημαντικά στοιχεία για κατασπατάληση ευρωπαϊκών κονδυλίων του ΕΣΠΑ ύψους έως 500 εκατ. ευρώ, μέσω προγραμμάτων για εγκατάσταση «έξυπνων» υδρομέτρων από δήμους και Δημοτικές Επιχειρήσεις Υδρευσης Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) όλης της χώρας έχουν διαβιβαστεί στην Εθνική Αρχή Διαφάνειας (ΕΑΔ), που ολοκληρώνει έρευνα για το θέμα.

Σε ότι αφορά τον νομό Λάρισας έχουν υπάρξει ρεπορτάζ, τόσο στο kosmoslarissa.gr όσο και άλλων τοπικών Μέσων, ότι μεταξύ των δημοτικών επιχειρήσεων που έχουν προμηθευτεί ψηφιακά υδρόμετρα και ερευνώνται, είναι η ΔΕΥΑΛ, η ΔΕΥΑ Κιλελέρ, και η ΔΕΥΑ Ελασσόνας.

Η υπόθεση ερευνάται ακόμα από την Επιτροπή Ανταγωνισμού και την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία στην Αθήνα, όπου εδώ και μήνες έχει φτάσει ογκώδης φάκελος με καταγγελίες για το συγκεκριμένο χρηματοδοτούμενο από την Ε.Ε. πρόγραμμα. Η Καθημερινή της Κυριακής γράφει ότι ενημερωμένες πηγές, υπό τον όρο της ανωνυμίας, προαναγγέλλουν επιβαρυντικά ευρήματα για όσους ενεπλάκησαν στις προμήθειες, ενώ το θέμα συζητιέται το τελευταίο διάστημα ολοένα και εντονότερα μεταξύ κυβερνητικών αξιωματούχων.

Όπως γράφει η εφημερίδα, στελέχη της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας επιβεβαίωσαν ότι διεξάγεται έρευνα για τις διαδικασίες προμήθειας και εγκατάστασης «έξυπνων» υδρομέτρων. Τα ίδια στελέχη της Αρχής διευκρίνισαν συγκεκριμένα ότι έχουν ήδη ολοκληρώσει έρευνες και έχουν συντάξει εκθέσεις ελέγχου σχετικά με προμήθειες σε τρεις δήμους των Περιφερειών Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας. Είπαν ακόμα ότι βρίσκεται σε εξέλιξη μία ακόμα –η μεγαλύτερη έως τώρα– έρευνα με βάση μαρτυρία ενός πληροφοριοδότη-μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος (whistleblower). Ο τελευταίος κάνοντας χρήση της σχετικής νομοθεσίας προέβη σε καταγγελία στην ΕΑΔ, παρέχοντας στους ελεγκτές της εσωτερική πληροφόρηση για όσα έχουν συμβεί με το συγκεκριμένο έργο. Η έρευνα της εφημερίδας φέρνει στο φως αποκαλυπτικά στοιχεία που αναμένεται το επόμενο διάστημα να απασχολήσουν την πολιτική ζωή και τη Δικαιοσύνη.

Τον Δεκέμβριο του 2023 δημοσιεύθηκε η πρόσκληση για έργο χρηματοδοτούμενο μέσω ΕΣΠΑ και τίτλο «Ολοκληρωμένη Διαχείριση Δικτύων Υδρευσης». Οι ενδιαφερόμενοι δήμοι και Δημοτικές Επιχειρήσεις Υδρευσης και Αποχέτευσης υπέβαλαν προτάσεις στην Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης – Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή (ΕΥΔ ΠΕΚΑ), που ήταν αρμόδια να αξιολογήσει τις προτάσεις και να αποφασίσει εάν αυτές είναι επιλέξιμες, εάν δηλαδή θα χρηματοδοτηθούν μέσω ΕΣΠΑ ή όχι. Τα ψηφιακά υδρόμετρα αντικαθιστούν, μεταξύ άλλων, τα παλιά αναλογικά «ρολόγια» και θεωρούνται ιδιαίτερα χρήσιμα για τον άμεσο έλεγχο των υπερκαταναλώσεων, όπως επίσης και των πιθανών διαρροών στο δίκτυο ύδρευσης. Από το σύνολο των προτάσεων που κατατέθηκαν, εγκρίθηκαν από την Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης (ΕΥΔ ΠΕΚΑ) συνολικά 55, με τον προϋπολογισμό για κάθε μία απ’ αυτές να διαμορφώνεται κατά μέσον όρο στα 9 εκατ. ευρώ. Η συνολική δαπάνη δηλαδή για την υλοποίηση των 55 προτάσεων άγγιξε τα 500 εκατ. ευρώ.

Υπερτιμημένα

Στους φακέλους ωστόσο που έχουν διαβιβαστεί και ερευνώνται από την Εθνική Αρχή Διαφάνειας και την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία εμπεριέχονται σοβαρές καταγγελίες τεκμηριωμένες με έγγραφα. Αφορούν αρχικά σε υπερκοστολόγηση των έργων καθώς o whistleblower φέρεται να έχει διαβιβάσει στοιχεία στις αρχές που αποδεικνύουν ότι ψηφιακά υδρόμετρα αγοράστηκαν σε τιμές έως και 700% πάνω από τις τιμές της αγοράς. Για παράδειγμα, σε μία από τις υποθέσεις που ερευνώνται ιδιωτική εταιρεία εμφανίζεται να πουλάει σε Δημοτική Επιχείρηση Υδρευσης Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) της Κεντρικής Μακεδονίας ψηφιακά υδρόμετρα προς 115 ευρώ το ένα. Η ίδια εταιρεία όμως επελέγη μυστηριωδώς από ΔΕΥΑ του νομού Θεσσαλονίκης να υλοποιήσει αντίστοιχο έργο, με την τιμή ανά υδρόμετρο να διαμορφώνεται στα 282 ευρώ, αυξημένη δηλαδή κατά 250%. Σε αντιδιαστολή μάλιστα με έργα που έχουν υλοποιηθεί στην Κύπρο η διαφοροποίηση των τιμών είναι ακόμα πιο κραυγαλέα, με την τιμή ανά μονάδα εκεί να διαμορφώνεται στα μόλις 83 ευρώ. Στις καταγγελίες προς την ΕΑΔ και την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία υπάρχουν αναφορές για δημιουργία καρτέλ από τις εταιρείες εμπορίας υδρομέτρων καθώς στα περισσότερα από τα 55 έργα που χρηματοδοτήθηκαν μέσω ΕΣΠΑ οι προσφερόμενες τιμές ήταν παραπλήσιες και αυξημένες κατά 200% σε σχέση με τις τιμές της αγοράς.

Στο μεταξύ, τα έργα στην πλειονότητά τους φέρονται να υλοποιήθηκαν δίχως σαφείς και εμπεριστατωμένες μελέτες. Ετσι, υπάρχουν καταγγελίες ότι δήμοι και οι ΔΕΥΑ προχώρησαν αυθαίρετα στην προμήθεια συσκευών και εξαρτημάτων σε ποσότητες μεγαλύτερες από αυτές που πραγματικά απαιτούνταν, με αποτέλεσμα η δαπάνη για το έργο να αυξηθεί σημαντικά, εις βάρος φυσικά των ταμείων του κράτους και της Ε.Ε. Για παράδειγμα, τα υπό κατασκευήν συστήματα επιτρέπουν τον απομακρυσμένο έλεγχο των ψηφιακών υδρομετρητών. Ελλείψει μελετών ραδιοηλεκτρικής κάλυψης ωστόσο, δήμοι και ΔΕΥΑ προχώρησαν αυθαίρετα στην αγορά μεγαλύτερης ποσότητας αναμεταδοτών, προς όφελος πάντα των εταιρειών.

Μεταξύ των υποθέσεων που ελέγχονται από τις δικαστικές και ανεξάρτητες αρχές είναι έργο που υλοποιήθηκε σε νησί των Κυκλάδων, με την προμήθεια λογισμικού για τη λειτουργία των ψηφιακών υδρομέτρων να κοστολογείται προς 2 εκατ. ευρώ. Πληροφορίες της «Κ» θέλουν τον whistleblower να έχει καταγγείλει προνομιακή ενημέρωση των εταιρειών που εμπορεύονται ψηφιακά υδρόμετρα, με αποτέλεσμα να ανταποκρίνονται μέσα σε διάστημα μιαςδύο ημερών στη δημόσια πρόσκληση της Ειδικής Υπηρεσίας Διαχείρισης για την υλοποίηση του έργου, ενώ ο ίδιος φέρεται να παραθέτει στοιχεία για «επικάλυψη φυσικού αντικειμένου». Τι σημαίνει αυτό; Οτι εάν, π.χ., ένας δήμος έχει καταθέσει πρόταση για χρηματοδότηση του έργου από το Ταμείο Ανάκαμψης ή το χρηματοδοτικό πρόγραμμα «Αντώνης Τρίτσης», δεν μπορεί να καταθέσει πρόταση για χρηματοδότηση του ίδιου έργου από το ΕΣΠΑ. Περιορισμός που φέρεται να καταστρατηγήθηκε καθώς δεν υπήρξε σχετικός έλεγχος αλλά αρκούσε μια υπεύθυνη δήλωση του δικαιούχου για να «τρέξει» η διαδικασία.

Οι προτροπές

Η ευθύνη για όλα τα παραπάνω, εάν φυσικά επιβεβαιωθούν από τις έρευνες της ΕΑΔ και της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, βαρύνει ασφαλώς τους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης, όχι όμως μόνο αυτούς. Και αυτό διότι την ευθύνη έγκρισης των προτάσεων είχε η Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης – Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή (ΕΥΔ ΠΕΚΑ) και τελικά η Γενική Γραμματεία ΕΣΠΑ. Στις αναφορές του προς την ΕΑΔ εξάλλου ο μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος κατά πληροφορίες δεν παραλείπει να στρέψει τα βέλη του στον επικεφαλής της ΕΥΔ λέγοντας ότι εκείνος προέτρεπε τους υπαλλήλους της Υπηρεσίας να μην ασχολούνται με τις ελλείψεις των μελετών ή το ζήτημα της επικάλυψης φυσικού αντικειμένου, επικαλούμενος μεταξύ άλλων την ανάγκη να «τρέξει» γρήγορα η διαδικασία υλοποίησης του έργου.